EL SANATI NEDİR?

El SANATLARI HAKKINDA GENEL BİLGİ


1. El Sanatının Tanımı

El sanatları ürünler yerin göre günlük kullanım eşyasında süs eşyasına, çeyiz eşyadan, hediyelik eşyaya, pek çok ürünün içine alan dayanıklı tüketim malı olarak tanımlanabilir. Bu tür ürünler el emeğine dayalı üretildiği için birbirinden farklıdır ve her ürün tektir. El sanatı üretimi, el becerisine, geleneksel bilgi ve görgüye dayanır. El sanatı üretimine: geleneksel teknik ve estetik bilgi, el becerisi ve iyi işçiliğe sahip, orijinal dayanıklı mal üretimdir.”diyebiliriz.

El sanatlar her ülkenin kültür yapısı ve kültür seviyesinin aynası, kültürel kişiliğin en canlı belgeleridir. Çeşitli milliyet ve kültürlerin beşiği ve geçit yolu olan İranımızın el sanatlarımızın çok zengin bir geçmiş vardır. El sanatlarımızın her biri birer tarih sayfası olan ve yapılışlarına ince bir biçim ve renk anlayışı ile titiz bir işçilik kaygısı hüküm süren el sanatı eserlerimiz bu gün geçmişteki yüce kültürümüzün en canlı delili ve ileri medeniyetimizin en bariz göstergesidir. 15



2. El Sanatların Tarihçesi

El sanatlarına dayalı mal üretimini yaklaşık on bin yıllık bir geçmişi vardır. Tarihsel dönemlerde el sanatlar ürünleri ticarete konu olmuş, üretimi koy el sanatları çerçevesinde tarımsal üretimi karşısında üretimi sürdürmüştür. İnsanlığın var olduğu tarihten günümüze kadar uygarlık el sanatı ile iç içe yaşamıştır. Genel anlamda düşünülürse insan yiyecek barınma, avlama v.b ihtiyaçlarını karşılarken el sanatlarından ve onun ürünlerinden yararlanmıştır. İnsanlık tarihi ile başlayan el sanatlar en üst düzeyde gelişmiş ve günümüze ulaşan ölümsüz eserler yaratmıştır.

Yurdumuzdaki ve dış ülkelerdeki müzelerde teşhir edilen ürünlerden bazı koleksiyoncuların elinde bulunan örneklerden ve eski eserleri konu alan kitaplardan anlaşıldığı üzere, eskiden Iranda el sanatları yaygın olarak uygulanmakta ve bu ürünler büyük değer taşımaktadır.
XVIII. yüzyılla gelinceye kadar İran bir sanat ve kültür merkezi olmuştur.


3. El Sanatların Sınıflandırılması

El sanatlarını kullanılan hammaddesine, kullanılan alanına ve tekniğine göre gruplandırdığımızda ;


1.Hammaddelerine Göre El Sanatları


a. Ham maddesi lif olan el sanatları: ( hayvansal, bitkisel ve kimyasal lifler) dokumacılık, örücülük işlemcilik vb.

b. Ham maddesi taş olan el sanatları: değerli, değersiz taşlar ve mermerlerçeşmeler, mezar, anıl taşları, kolye, bilezik, tespih, biblo, dibek vb.

c. Ham maddesi ağaç olan el sanatları: tarım araçları, mimari elemanlar, mutfak araçları, müzik araçları, savaş araçları vb.

d. Hammaddesi toprak olan el sanatları: çömlek çillik, çini seramik vb.

e. Hammaddesi deri olan el sanatları; koşum takımları çiftçilik, kürkçülük,mobilya giyim ve ev aksesuarları vb.

f. Hammaddesi maden olan el sanatla;kapı pencere marangoz ve mutfak aletleri ev ve giyim aksesuarları vb. tarım savaş ve ısınma araçları vb.

g. ammaddesi ince dallar, saplar ve ağaç şeritleri olan el sanatları; sepet, arı kovanı mobilya, mimari elamanları yaygı vb.dır.

2.El Sanatları Kullanım Alanına Göre

a. Günlük kullanım eşyaları
b. Ev dekarosyonunda kullanılan eşyalar
c. Giyim ve giyim aksesuarlarında kullanılan eşyalar
d. Süslemede kullanılan eşyalar
e. Kitap ve çitlerde kullanılan eşyalar


3.El Sanatları Kullanılan Tekniğe Göre

a. Dokumacılık sanatı (kirkitli, mekikli, çarpanlar vb.)
b. Örgülük sanatı( iğne, şiş, tığ, vb)
c. Oymacılık ve kakmacılık sanatı
d. Çömlekçilik sanatı
e. Dericilik sanatı
f. Minyatür sanatı
g. Yazı sanatları
h. Boyama sanatları vb. dır.


4.El Sanatları Özelliklerine Göre

a. Geleceğe dayanan bir karakter taşır
b. Milli sanat zevkini temsil eder
c. Yaratıcılık fikrini gösterir
d. Aile içinde bireysel zevk ve sanatın gelişimini sağlar
e. Aileye ekonomik açıdan yararlıdır.
f. El sanatların ruhu hayatların aynasıdır.
g. Bir ülkenin kültürünü yansıtmak için çok önemli rol taşır.
h. Ülkeye döviz açısından çok fayda sağlar.


4. El Sanatların Faydaları


a. Ekonomik Faydaları

a. 1. Fertlere Gelir : Gizli ve açık işsizlik oranının bir hayli yüksek olduğu ülkemizde , halka asıl yada ek gelir kaynağı sağlamada el sanatlarının etkili bir çözüm olacağı düşünülmektedir.Çünkü bu yolla insanımız bir yandan elindeki hammadde kaynaklarını harekete geçirerek ona artı değer kazandıracak diğer yandan da bazı atıl kaynakları değerlendirmek suretiyle milli ekonomiye katkı sağlayacaktır.

a. 2. Döviz Geliri : Bugün dış ülkelerde geniş ölçüde kabul gören ve aranılır meta haline gelen fonksiyonel el sanatları ürünlerimiz (Halı, kilim , ev ve mutfak eşyalarımız , hediyelik mumlar) , yurdumuz için döviz kaynağı durumundadır. Ancak bu mamullerin desen , renk , kalite açısından sıkı bir denetime tabi tutulması gerekmektedir.Bu sağlandığı takdirde , el sanatları ürünlerimizin daha fazla miktarda ihraç edilebilmesi mümkün olacaktır.

a. 3. Boş Zamanların Veya İş Gücünün Değerlenmesi : Tarıma elverişsiz veya az elverişli bölgeler şle geri kalmış bölgelerde yerleşik halkın büyük bir zaman boşluğu olduğu ve yine tüm yurtta gizli ve açık işsizliğin hüküm sürdüğü bilinmektedir.

a. 4. İç Tüketimin Karşılanması : Halkın günlük ihtiyaçlarının bir kısmını kendi ürettiği eşyalardan karşılandığı , bunun yetmemesi ve yerli mallarla karşılanmaması halinde , dış alıma yönelenileceği bir gerçektir.Bu nedenle el sanatlarının yaygınlaştırılması ile iç tüketimde duyulan ihtiyacın büyük ölçüde karşılanacağı tabiidir.

a. 5. Milli Gelirin Arttırılması : Küçük sanatkarların mamülleri ile el sanatları ürünlerinden elde edilen sanayi geliri içindeki yeri küçüksenemeyecek bir nisbettedir.El sanatlarının gelişmesi halinde , bunların milli gelir içerisindeki payı daha da büyüyecek , böylece milli gelir katkısı artacaktır.(Mustafa ARLI)